We współczesnym świecie, gdzie technologia ułatwia nam życie na każdym kroku, a dostęp do informacji jest na wyciągnięcie ręki, mogłoby się wydawać, że nasze społeczeństwo powinno być zdrowsze i sprawniejsze niż kiedykolwiek. Jednak rzeczywistość maluje zgoła odmienny obraz. Jako doświadczony trener personalny z rosnącym niepokojem obserwuję alarmujący trend spadku sprawności fizycznej, który dotyka zarówno młodych ludzi, jak i osoby w średnim wieku. To zjawisko, które może mieć daleko idące konsekwencje dla zdrowia publicznego i jakości życia przyszłych pokoleń.
Młodzi i Ci nieco starsi - coraz mniej sprawni
Spadający poziom sprawności ludzi młodych i w średnim wieku to nie tylko subiektywne odczucie trenerów, ale fakt potwierdzony licznymi badaniami naukowymi. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia, ponad 80% młodzieży na świecie nie spełnia minimalnych zaleceń dotyczących aktywności fizycznej[1]. To oznacza, że większość młodych ludzi nie wykonuje nawet godziny umiarkowanej aktywności fizycznej dziennie.
Sytuacja wygląda równie niepokojąco wśród osób w średnim wieku. Badania pokazują, że po 30. roku życia następuje systematyczny spadek aktywności fizycznej, który przyspiesza po 50. roku życia. To prowadzi do obniżenia ogólnej sprawności, utraty masy mięśniowej i zwiększonego ryzyka chorób cywilizacyjnych.Co więcej, obserwuje się wyraźny spadek podstawowych zdolności motorycznych. Coraz więcej młodych ludzi ma problemy z wykonaniem prostych ćwiczeń, takich jak przysiady czy pompki. Badania przeprowadzone w szkołach pokazują, że dzisiejsi nastolatkowie mają znacznie gorsze wyniki w testach sprawności fizycznej w porównaniu do ich rówieśników sprzed 20 czy 30 lat.
Ta sytuacja ma swoje korzenie w zmieniającym się stylu życia. Siedzący tryb pracy, uzależnienie od technologii, brak czasu na aktywność fizyczną - to wszystko przyczynia się do obniżenia ogólnej sprawności społeczeństwa. Jednak to, co najbardziej niepokoi, to fakt, że ten trend wydaje się przyspieszać, pomimo rosnącej świadomości znaczenia aktywności fizycznej dla zdrowia.
Pandemia COVID-19 - dodatkowy cios w aktywność fizyczną
Kryzys zdrowotny wywołany pandemią COVID-19 miał ogromny wpływ na wiele aspektów naszego życia, w tym na poziom aktywności fizycznej. Lockdowny, zamknięte siłownie i kluby fitness, ograniczenia w przemieszczaniu się - wszystko to przyczyniło się do drastycznego spadku aktywności fizycznej społeczeństwa. Badania przeprowadzone w różnych krajach pokazują, że w czasie pandemii średni poziom aktywności fizycznej spadł o 25-30%[2].
Co więcej, nawet po zniesieniu większości ograniczeń, wiele osób nie powróciło do wcześniejszego poziomu aktywności. Wykształciły się nowe, często niekorzystne nawyki, takie jak długie godziny spędzane przed ekranami komputerów czy telewizorów.Szczególnie niepokojący jest wpływ pandemii na dzieci i młodzież. Zamknięcie szkół oznaczało nie tylko brak lekcji wychowania fizycznego, ale także ograniczenie spontanicznej aktywności związanej z zabawami na świeżym powietrzu czy sportem szkolnym. Badania pokazują, że u wielu dzieci nastąpił znaczący spadek sprawności fizycznej, który może mieć długotrwałe konsekwencje dla ich zdrowia i rozwoju.
Pandemia uwypukliła również nierówności społeczne w dostępie do aktywności fizycznej. Osoby mieszkające w małych mieszkaniach, bez dostępu do terenów zielonych, miały znacznie mniejsze możliwości utrzymania aktywności fizycznej w czasie lockdownów. To pokazuje, jak ważne jest tworzenie przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności fizycznej, dostępnych dla wszystkich grup społecznych.Warto jednak zauważyć, że pandemia przyniosła też pewne pozytywne zmiany. Wzrosła popularność domowych treningów online, a wiele osób odkryło prostsze formy aktywności, takie jak spacery czy jazda na rowerze. Wyzwaniem na przyszłość będzie utrzymanie tych pozytywnych nawyków i jednoczesne przywrócenie tych form aktywności, które zostały ograniczone przez pandemię.
Dieta Polaków - droga do otyłości
Obok spadającej aktywności fizycznej, drugim kluczowym czynnikiem wpływającym na alarmujący stan sprawności społeczeństwa są złe nawyki żywieniowe. Niestety, w tej kwestii Polska wypada szczególnie niekorzystnie na tle innych krajów europejskich. Według najnowszych badań, Polacy stali się jednym z najszybciej tyjących narodów Europy[3]. To alarmujący trend, który ma swoje korzenie w złych nawykach żywieniowych, nadmiernym spożyciu wysoko przetworzonej żywności i niedostatecznej edukacji żywieniowej. Typowa dieta wielu Polaków charakteryzuje się:
- Nadmiernym spożyciem cukrów prostych - słodkie napoje, przekąski, desery są spożywane w nadmiarze, co przyczynia się do wzrostu otyłości i ryzyka cukrzycy typu 2.
- Wysokim spożyciem tłuszczów nasyconych - tradycyjna polska kuchnia często opiera się na tłustych mięsach i smażonych potrawach, co negatywnie wpływa na zdrowie serca i układu krążenia.
- Niskim spożyciem warzyw i owoców - mimo że Polska jest dużym producentem warzyw i owoców, ich spożycie per capita jest niższe niż w wielu innych krajach europejskich.
- Nadmiernym spożyciem alkoholu - problem ten dotyczy szczególnie młodych dorosłych i ma negatywny wpływ nie tylko na wagę, ale także na ogólny stan zdrowia.
Co więcej, obserwuje się rosnącą popularność fast foodów i żywności wysoko przetworzonej, szczególnie wśród młodszych pokoleń. Te produkty, bogate w kalorie, a ubogie w składniki odżywcze, przyczyniają się do wzrostu otyłości i chorób związanych z dietą. Warto podkreślić, że problem złych nawyków żywieniowych nie dotyczy tylko osób z nadwagą. Wiele osób o prawidłowej masie ciała również boryka się z niedoborami składników odżywczych z powodu niewłaściwej diety. To pokazuje, jak ważna jest kompleksowa edukacja żywieniowa, która powinna być integralną częścią programów promocji zdrowia.
Brak ruchu mimo dostępności wiedzy
W erze cyfrowej, gdzie informacje są na wyciągnięcie ręki, paradoksalnie obserwujemy rosnący problem braku aktywności fizycznej. Mimo że internet pełen jest poradników, planów treningowych i motywacyjnych treści fitness, znaczna część społeczeństwa pozostaje bierna fizycznie. To zjawisko rodzi pytanie: dlaczego, mając dostęp do tak ogromnej ilości wiedzy, ludzie nadal nie podejmują regularnej aktywności fizycznej? Jednym z kluczowych źródeł wiedzy o treningu i zdrowym stylu życia jest portal Treningowy.NET. Ta platforma oferuje szeroki zakres artykułów, planów treningowych i porad ekspertów, które mogą pomóc w rozpoczęciu przygody z aktywnością fizyczną lub w udoskonaleniu już istniejących nawyków treningowych. Znajdziemy na tej stronie także rozbudowany atlas ćwiczeń stworzonych z myślą o początkujących. Jednak samo istnienie takich zasobów nie przekłada się automatycznie na zwiększoną aktywność fizyczną społeczeństwa. Przyczyny tego zjawiska są złożone:
- Nadmiar informacji - paradoksalnie, ogrom dostępnych informacji może być przytłaczający. Ludzie często nie wiedzą, od czego zacząć lub którym źródłom zaufać. Stąd też ważne jest wskazanie dobrych jakościowo źródeł
- Brak czasu - to najczęściej podawany powód braku aktywności fizycznej. Jednak często jest to kwestia priorytetów i organizacji czasu.
- Brak motywacji - sama wiedza nie wystarczy, jeśli brakuje wewnętrznej motywacji do zmiany stylu życia.
- Błędne przekonania - wiele osób uważa, że aby być aktywnym fizycznie, trzeba spędzać godziny na siłowni lub biegać maratony. To zniechęca do podejmowania nawet prostych form aktywności.
- Kultura siedzącego trybu życia - współczesne społeczeństwo jest zaprojektowane wokół siedzącego trybu życia, co utrudnia wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej.
Wyzwaniem na przyszłość jest nie tylko dostarczanie wiedzy, ale także tworzenie środowiska, które zachęca i ułatwia podejmowanie aktywności fizycznej. To wymaga zmian na wielu poziomach - od indywidualnych nawyków, przez politykę firm, aż po planowanie przestrzeni miejskich. Portale takie jak Treningowy.NET odgrywają ważną rolę w edukowaniu społeczeństwa, ale kluczowe jest przekształcenie tej wiedzy w praktyczne działania. Potrzebne są zintegrowane programy promocji zdrowia, które łączą edukację z tworzeniem możliwości i zachęt do aktywności fizycznej. Jako trenerzy i specjaliści fitness, musimy nie tylko dostarczać wiedzę, ale także inspirować, motywować i pokazywać, że aktywność fizyczna może być przyjemna i dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości każdej osoby. Tylko wtedy możemy mieć nadzieję na odwrócenie niepokojącego trendu spadku sprawności fizycznej społeczeństwa.
[1] World Health Organization. (2020). WHO guidelines on physical activity and sedentary behaviour.
[2] Stockwell, S., Trott, M., Tully, M., et al. (2021). Changes in physical activity and sedentary behaviours from before to during the COVID-19 pandemic lockdown: a systematic review. BMJ Open Sport & Exercise Medicine, 7(1), e000960.
[3] NCD Risk Factor Collaboration. (2019). Rising rural body-mass index is the main driver of the global obesity epidemic in adults. Nature, 569(7755), 260-264.